Nội Dung Phim Người Tình :
L’amant - The lover (Người tình): một trong những bộ phim Pháp ăn khách
nhất tại thị trường thế giới, và cũng là bộ phim phương Tây đầu tiên đến
quay tại Việt Nam. Đây chỉ là một câu chuyện tình, dựa trên bối cảnh
gợi nhớ Đông Dương thời thuộc địa những năm đầu thế kỷ 20, nhưng được
thực hiện hoành tráng mang tầm vóc sử thi.
Từ tác phẩm best - seller đến kịch bản điện ảnh
Bộ phim Người tình dựa theo cuốn tiểu thuyết tự truyện cùng tên của nữ
văn sĩ Marguerite Duras, đoạt giải văn chương Goncourt năm 1984, được
dịch ra 43 thứ tiếng và là tác phẩm bán chạy nhất tại Pháp của Duras
(2,4 triệu bản). Tiểu thuyết kể về tình yêu cuồng nhiệt và sự đam mê thể
xác của chính mình, khi mới 15 tuổi rưỡi, với một thanh niên người Hoa
giàu có, lớn hơn bà 12 tuổi. Câu chuyện xảy ra vào cuối những năm 1920
tại Sài Gòn, Đông Dương.
Đạo diễn kiêm nhà sản xuất danh tiếng Claude Berri đã nhanh chóng mua
bản quyền cuốn sách để dựng thành phim nhưng không làm đạo diễn mà giao
lại cho Jean-Jacques Annaud – một đạo diễn đang được thế giới điện ảnh
chú ý với những bộ phim hết sức ấn tượng như: Cuộc chiến giành lửa, Con
Gấu, Tên của hoa hồng. Annaud đọc cuốn tiểu thuyết và phản ứng đầu tiên
của ông là từ chối. Như ông tâm sự: “Tôi rất thích ngôn ngữ của Duras,
đó là một ngôn ngữ rất phù hợp với điện ảnh. Những lời văn có thể chuyển
thành lời thoại một cách rất nhẹ nhàng. Nhưng bà ta là một tên tuổi quá
nổi tiếng, tôi không muốn làm việc với một tác giả mà thừa biết rằng,
rất khó có thể cùng cộng tác làm việc”. May sao, “cuối cùng, tôi nhận
lời, bởi vì L’amant là câu chuyện rất đặc biệt. Một câu chuyện nhỏ về
một tình yêu lớn, nó giúp tôi được hòa mình vào bản sonate lãng mạn trên
nền bản giao hưởng – Đông Dương thời thuộc địa”.
Để hoàn thiện kịch bản, Annaud nhờ cậy nhà biên kịch Gérard Brach –
người mà theo lời Annaud – một nhà biên kịch hiếm hoi trên thế giới, có
thể viết lời cho hình ảnh một cách tuyệt vời, có khả năng hình dung được
những gì sẽ được thấy trên phim và kịch bản do ông viết gần như một bộ
phim hoàn chỉnh. Brach cố gắng giữ lại cấu trúc và giọng điệu văn chương
nguyên thủy của nguyên tác tiểu thuyết. Không ai trong số các nhân vật
chính có tên, họ chỉ được gọi là “Cô gái” và “Người đàn ông” trong danh
sách giới thiệu nhân vật.
Những bất ngờ đầu tiên từ Việt Nam
Để đưa toàn bộ câu chuyện trở lại với quá khứ xa xưa khoảng gần 70 năm,
nhà sản xuất Claude Berri đã huy động được một khoản kinh phí khó tin
đối với một bộ phim Pháp lúc ấy: 30 triệu USD! (đến nay đó vẫn là một
trong những khoản kinh phí đầu tư lớn nhất trong lịch sử điện ảnh Pháp).
Berri quyết định phim sẽ nói tiếng Anh để dễ phát hành trên thế giới.
Năm 1989, đạo diễn Annaud cùng đoàn tiền trạm sang Việt Nam chọn cảnh.
Khá thất vọng với cơ sở hạ tầng đặc biệt là khách sạn quá thiếu tiện
nghi, ông thử chuyển sang Malaysia, Thái Lan và Philippines – những nước
từng được sử dụng làm bối cảnh Việt Nam trong những bộ phim chiến tranh
của phương Tây – tiện nghi thì có đấy, nhưng cái quan trọng nhất là
chất Đông Dương thuộc địa huyền bí và kiến trúc thời Pháp thuộc lại gần
như không có. Một năm sau, ông trở lại sự lựa chọn ban đầu, vì cảm thấy
không nước nào khác có thể thay thế Sài Gòn và các tỉnh miền Tây. Và ông
thực sự rất thú vị khi được trở thành người châu Âu đầu tiên sau nhiều
năm chiến tranh, đến tìm hiểu và khám phá lại Đông Dương huyền bí. Ông
rất ngạc nhiên khi những dấu tích của chiến tranh vẫn còn hiện diện ở
khắp nơi, nhưng đặc biệt là những công trình do Pháp xây dựng vẫn còn
tồn tại, nhiều công trình vẫn còn nguyên vẹn, hiện được các cơ quan nhà
nước được sử dụng và bảo quản kỹ càng. Theo Annaud, Sài Gòn là một thành
phố lạ thường, ở đây giống như một bảo tàng sống về kiến trúc thuộc địa
cuối thế kỷ 19.
Đạo diễn Annaud và nhóm tiền trạm đã rất xúc động khi được tận mắt lại
ngôi trường cấp III Lycée Chasseloup-Laubat (trường Lê Quý Đôn hiện nay)
của nhân vật “Cô gái” trong tiểu thuyết (thời đó cô tên là Donadieu,
sau này đổi thành Duras) và những nơi mà bà cùng “Người tình” đã từng
sống. Ông còn cố công tìm hiểu và may mắn được trò chuyện với một người
Việt năm xưa đã từng biết cô Donadieu: cụ Vương Hồng Sển – học giả uyên
thâm về Nam bộ – nghe ông kể lại những kỷ niệm về Donadieu và người tình
Hoa kiều tên Huỳnh Thủy Lê.
Tìm “Cô gái” và “Người tình ” trên khắp thế giới!
Lời mở đầu của tiểu thuyết và kịch bản: “Tôi mới 15 tuổi rưỡi”. Có nghĩa
là bộ phim cần phải tìm một diễn viên lớn tuổi hơn, nhưng gương mặt
phải trẻ như 15 tuổi rưỡi! Thứ nhất, nếu đúng tuổi đó khó mà tìm được
người có khả năng diễn xuất. Thứ hai, phim có chủ đề nhạy cảm không phù
hợp với lứa tuổi vị thành niên. Một thử thách không nhỏ với ban phụ
trách tuyển diễn viên. Họ đã lùng sục trong rất nhiều tạp chí của thiếu
nhi và thiếu niên trên khắp thế giới. Thậm chí còn đặt mua cả tạp chí
của Nhật Bản, Đức, Italia... Như vậy, chỉ riêng vài chữ “Tôi mới 15 tuổi
rưỡi” đã tốn kém của đoàn phim khá nhiều tiền!
Hàng loạt thông báo tuyển diễn viên được rao trên nhiều nước. Đơn và ảnh
xin tham gia nhiều đến mức người ta phải đóng vào bao tải để gửi về cho
ban tuyển chọn. Đạo diễn Annaud cho biết: “Tôi đã duyệt khoảng 100
người, nhưng mỗi người phụ trách tuyển diễn viên của tôi thì phải duyệt
đến hàng nghìn! Có 7 người đảm nhận việc đó, nghĩa là có khoảng 7000 cô
gái đã được quay thử. Tôi xem trên băng hình khoảng 300 người đã được
chọn lọc, sau đó phải gặp trực tiếp từng người”.
Công việc càng lúc càng bế tắc trong nhiều tháng ròng, cuối cùng Annaud
cảm thấy kiệt sức và quyết định sẽ lựa chọn cô gái nào bước vào ngày hôm
đó. Đó là cô gái người Anh mảnh dẻ sống ở ngoại ô Paris, vẻ bề ngoài
không có gì đặc biệt, không khá hơn những người khác mà có thể còn trống
rỗng hơn! Nhưng bù lại cô ấy có những rung động khác người.
Tên cô là Jane March, do chính vợ Annaud phát hiện trên một tạp chí tuổi
teen. Cô nhút nhát rụt rè không biết phải làm gì, và đó chính là điều
lý thú bởi Donadieu khi 15 tuổi rưỡi cũng không biết phải làm gì. Trong
lần gặp đầu tiên, Annaud nhìn Jane và tự hỏi cô ấy giống Duras ở điểm
nào.
Khi xem ảnh của bà Duras lúc 17 tuổi trên bìa của 1 cuốn Người tình xuất
bản tại Mỹ, ông yêu cầu Jane chải tóc ngược về sau, và cả ban tuyển
chọn đã thực sự sửng sốt. Jane và Duras giống nhau một cách kỳ lạ! Sau
nhiều lần chụp ảnh, hóa trang và diễn thử, Jane March đã chính thức được
chọn.
Việc chọn vai diễn “Người tình” Hoa kiều phức tạp hơn Annaud và ban
tuyển chọn nghĩ. Họ phải rao tìm ở Mỹ và Hongkong. Đa số phong cách của
các diễn viên châu Á ở đó đã bị phương Tây hóa, số còn lại thì phù hợp
nhưng lại không nói được tiếng Anh. Nhưng Annaud vẫn kiên trì tìm kiếm,
vì ông cho rằng bộ phim The Last Emperor của Bertolucci cũng vấp phải
vấn đề tương tự nhưng cuối cùng rồi họ cũng tìm được người mình cần.
Trong số những ứng cử viên mà Annaud chấm, có một người không muốn nhận
vai vì anh ta cảm thấy mình nói tiếng Anh không đủ khá. Nhưng khi biết
là đoàn phim vẫn chưa chọn ai, anh ta mới đánh bạo đến gõ cửa phòng đạo
diễn. Annaud ra mở cửa và lập tức trước mắt ông là chàng thanh niên quí
tộc Hoa kiều mà cả đoàn cất công tìm kiếm. Đó là nam diễn viên Hongkong
Lương Gia Huy.
Ngay lập tức đạo diễn Annaud đã đưa anh về Paris để thử vai cùng với
Jane March. Điều mà ông cần nhất là sự kết hợp của hai diễn viên. Khi họ
diễn chung trên giường, ông muốn thấy cơ thể họ phản ứng với nhau như
thế nào. Annaud rất xúc động khi ngay lần đầu tiên, cả hai đã diễn rất
ăn ý với nhau.
Những sự chuẩn bị cần thiết cuối cùng
Bốn tháng trước khi quay, Annaud họp đoàn làm phim lại để giải thích cặn
kẽ những ý tưởng của ông và những khó khăn mà các kỹ thuật viên sẽ gặp
phải khi chuẩn bị đến Việt Nam: “Chúng ta cần chuẩn bị kỹ càng cho những
khó khăn sẽ gặp phải ở Việt Nam: Đó là rắc rối về khí hậu mà các bạn
không thể tưởng tượng được. Người châu Âu chúng ta khó có thể hình dung
được phải làm việc dưới cái nóng 35 độ C, trong điều kiện không có gió
và độ ẩm xấp xỉ 100%! Ngay cả buổi tối, trời mát hơn nhưng vẫn không có
gió. Tôi hi vọng là chúng ta sẽ chịu đựng được và mọi người không lăn ra
ốm cùng một lúc. Việc bị ốm là không thể tránh khỏi, nhưng tôi mong
rằng điều đó sẽ không làm tôi bực bội, bởi vì cáu giận là một việc rất
không hay khi đứng trước người Việt Nam. Đừng quên rằng họ là những
người vừa trải qua một nửa thế kỷ đấu tranh để bảo vệ nhân phẩm của
mình”.
Phim khởi quay vào ngày 14/01/1991, khi ấy Jane March mới bước vào tuổi
18 được hai tháng.
Cho đến giờ, L’amant vẫn là bộ phim nước ngoài
lớn nhất từng được thực hiện ở Việt Nam kể cả về quy mô lẫn tầm vóc.
Đồng thời nó cũng đặt viên đá đầu tiên trong việc mở cửa chào đón những
du khách nước ngoài đến đây sau chiến tranh.
Thế giới tâm linh
Do có rất ít phim tài liệu về Việt Nam thời thuộc địa, đạo diễn Annaud
đã hết sức may mắn khi mời được nhà văn Sơn Nam giữ vai trò cố vấn lịch
sử cho phim, người hỗ trợ đoàn phim để hạn chế tối đa những thiếu sót về
văn hóa, giao tiếp của người Việt Nam lẫn Hoa kiều thời thuộc địa.
Trong suốt thời gian quay phim, mỗi sáng, nhà văn đều cầm nhang và vái
lạy thần linh, nhất là vào ngày quay cảnh đám cưới. Ông lo rằng một
chiếc thuyền có thể bị lật, và rằng Thần sông có thể cướp đi một mạng
sống hoặc gây trắc trở cho việc quay phim… Điều này thật lạ lẫm với
người phương Tây, và thú vị là những người Pháp, đặc biệt đạo diễn
Annaud, đã rất tôn trọng tập tục này. Họ cũng khấn vái rất thành khẩn để
cho mọi người thấy rằng, họ đã làm đúng mọi nguyên tắc. Trong suốt
những ngày Người tình ở Việt Nam, hầu như không có một sự cố đáng tiếc
nào xảy ra.
Nhà văn Sơn Nam thường nói với đạo diễn Annaud: “Hãy cố gắng để 50 năm
sau, khi hậu thế muốn biết về mảnh đất Nam bộ giữa 2 cuộc chiến tranh,
người ta sẽ tìm xem phim của ông”. Đạo diễn Annaud đã nhận xét về ông
Sơn Nam: “Một nhà văn hiếm có của Việt Nam”.
Công phu để tái hiện lịch sử
Giá trị nghệ thuật của việc tái hiện lại lịch sử là sự kết hợp hài hòa
giữa phục trang và bối cảnh. Chuyện phim xảy ra vào năm 1929 nên cần
phải dựng lại tất cả, từ bối cảnh đến trang phục, từ diễn viên chính cho
đến người nông dân đang làm ruộng.
Do không tìm được những mẫu in ở thập kỷ 1920, tổ chế tác phải tìm mọi
cách để thực hiện khoảng 2.000 bộ trang phục từ quý tộc tới dân thường.
Một xưởng phục trang nhỏ với khoảng 50 người làm việc được thành lập,
ngoài ra một số xưởng may của Việt Nam còn được đề nghị làm giúp một
loạt 300 - 600 bộ quân phục theo mẫu đoàn phim đưa ra. Sau đó còn phải
thêu, nhuộm vải, rồi vẽ… Và những nhà làm phim Pháp đã rất ngạc nhiên
trước tay nghề tinh xảo của người Việt Nam.
Đoàn phim còn lập một xưởng thiết kế và chế tác đạo cụ khổng lồ với
khoảng 800 người làm việc, trong đó 90% là người Việt Nam – những người
đã tạo được niềm tin cho tổ chế tác Pháp, dù đây là lần đầu tiên họ được
tiếp xúc với kỹ thuật và yêu cầu gắt gao của một đoàn làm phim Phương
Tây.
Những chuyện tàu xe khó tin
Khi đọc đến đoạn tả về chiếc phà trên sông Mê Kông, đạo diễn Annaud đã
hình dung đến một khúc sông rất rộng kiểu Amazon ở Brazil, và ông biết
rằng việc tái hiện đoạn văn này là rất khó. Trước đó ông đã cùng với
đoàn tiền trạm "quần nát" các cửa sông Tiền và sông Hậu. Nhưng sự hùng
vĩ của dòng Cửu Long khiến ông phải chùn bước vì sẽ rất tốn kém nếu quay
ở đúng nơi được tả trong tiểu thuyết. Cuối cùng trước sự ngạc nhiên của
nhiều người, ông quyết định quay ở... bến phà Cát Lái, cách TP.HCM
khoảng 10km!
Một vấn đề khó khăn và mất thời gian khác là việc chế tạo chiếc phà thời
xưa cách đây gần 100 năm. Nó phải vận hành được và có kích thước phù
hợp để có thể “cõng” được chiếc xe đò chở khách và chiếc Limousine của
chàng Hoa kiều. Khói tàu cũng là một khó khăn để hình ảnh trở nên xác
thực hơn. Đó là thành quả lao động của 3 kỹ thuật viên luôn túc trực
trong hầm tàu. Điều trở ngại nhất là không thể kiểm soát được thời tiết
cũng như hướng gió. Nó thổi khói tàu đen kịt về phía camera và che mất
chiếc phà. Đoàn phim phải đợi hàng giờ, có khi hàng ngày để gió thổi
đúng hướng!
Đoàn phim tiêu tốn khá nhiều tiền cho chiếc Limousine bóng lộn của chàng
trai Hoa kiều. Không tìm thấy một chiếc Limousine của năm 1929, vì hầu
như trên thế giới không còn loại xe này. Thế là trong 6 tháng ròng rã,
một chuyên gia hàng đầu về xe cổ đã đi đến cả chục nước, xem xét nhiều
bãi rác xe, thăm tất cả các viện bảo tàng. Cuối cùng, ông ta đã thấy
được chiếc xe cần tìm ở… Seattle (Mỹ). Nó thật tuyệt và gần như hoàn
hảo! Chiếc xe quý giá đã được vận chuyển bằng máy bay đến Việt Nam. Tại
đây một xưởng nhỏ được dành riêng cho chiếc xe với đầy đủ đội ngũ bảo
trì và cắt riêng một người chuyên “săn sóc sắc đẹp” cho nó trong suốt
thời gian quay phim. Mỗi khi quay phải có một chiếc xe tải “cõng” nó ra
hiện trường. Tất cả phải hết sức cẩn thận vì không thể đào đâu ra chiếc
xe thứ hai!
Phải công phu như vậy vì trong tiểu thuyết, bà Marguerite Duras đã dành
những dòng chữ rất ấn tượng về chiếc xe này. Ngay cả những năm cuối đời,
khi nhắc về “người tình”, bà vẫn thú nhận điều cuốn hút bà đầu tiên là
chiếc xe – một chiếc xe màu đen rất đẹp, và tiếp theo là chiếc nhẫn kim
cương anh ta đeo ở tay.
Tìm thấy một chiếc Limousine của năm 1929, làm ra một chiếc xe đò chở
khách thập niên 1930, tạo được một chiếc phà cũ kỹ trên sông Mê Kông…
Tất cả cũng chỉ rất nhỏ bên cạnh những gì chờ đợi bộ phim ở cảnh cuối,
khi chiếc tàu thủy Alexandre Dumas vĩ đại thời đó, rời cảng Sài Gòn. Có
thể nói việc tìm ra chiếc tàu thủy này chính là thử thách khó khăn nhất
của đoàn làm phim, một kỳ công khi chiếc tàu thủy khổng lồ này chỉ xuất
hiện có vài cảnh cuối.
Những trợ lý của Annaud phải đi lùng sục khắp thế giới để tìm con tàu
theo những ảnh tư liệu. Từ Australia đến Nam Mỹ, Hy Lạp, Trung Hoa, Liên
Xô… Họ đã xem đủ loại tàu thủy chở khách trên thế giới nhưng không hài
lòng với chiếc nào. Cuối cùng một chiếc ưng ý được tìm thấy ở Bắc Âu,
nhưng hiện nó đang… nằm dưới đáy băng giá! Chính quyền nước sở tại đã
đồng ý trục vớt nó lên, nhưng khổ thay muốn gỡ bỏ hoàn toàn lớp băng bao
quanh con tàu ra phải cần đến 2 năm. Trong lúc tưởng đâu tuyệt vọng thì
may mắn thay một nhóm khác đã tìm được một chiếc tương tự từ đảo Síp,
chỉ cần sửa sang lại là có thể dùng được. Trên đường về nó còn làm cả
đoàn hết hồn vì máy tàu hỏng đột ngột khi đang ở kênh đào Suéz.
http://i16.fastpic.ru/big/2011/0210/6d/df43426a246ce1ca2354ed57d117546d.jpg
Tình dục trong phim – thật hay giả?
Nguyên tác L’amant kể lại một câu chuyện tình, nhưng đạo diễn Annaud lại
âm thầm “qua mặt” tác giả Marguerite Duras, khi xoáy sâu vào khía cạnh
tình dục của bộ phim – đặc biệt là mô tả sự lạ lẫm và đam mê nhục dục
của cô gái trẻ mới bước vào đời. Phim chỉ dài chưa đến 2 giờ, nhưng tổng
cộng các cảnh quay tình dục chiếm đến 1/5 thời lượng. Điều gây choáng
cho khán giả là những cảnh quay này rất trực diện và trần trụi như thật.
Sài Gòn là nơi đầu tiên trên thế giới có vinh dự được đón chào buổi
chiếu ra mắt đầu tiên của bộ phim vào cuối năm 1991, do đích thân đạo
diễn Jean Jacques Annaud mang sang giới thiệu. Rạp Rex sang trọng (nay
là khách sạn Rex) đầy ắp khán giả đã gần như “nghẹt thở” trước những
cảnh tình dục “vượt quá sức tưởng tượng” của mọi người.
Cảm giác đó cũng xảy ra trên khắp thế giới – những nơi bộ phim đặt chân
đến. Có nhiều nguồn dư luận trái chiều, nhưng đa số là phản đối – nhất
là các fan của tác phẩm văn học. Tất nhiên người phản đối kịch liệt nhất
chính là tác giả Marguerite Duras, dẫn đến một cuộc “bút chiến” dữ dội
giữa bà và các nhà làm phim trên khắp các mặt báo Paris. Càng ầm ĩ, bộ
phim càng… thắng to!
Chủ đề gây “sốt” trong dư luận là những cảnh quay cực sốc ấy là thật hay
giả? Jane March phủ nhận rằng cô và Lương Gia Huy làm tình thật: “Tôi
chưa bao giờ quan hệ tình dục với anh ta, kể cả trong lẫn ngoài phim
trường!”.Nhưng đạo diễn và các nhà sản xuất khi quảng bá cho bộ phim lại
cứ ỡm ờ, khiến báo chí tiếng Anh chuyên về sex, đã loan tin đồn ấy trên
trang nhất trong suốt nhiều ngày.
Cuộc sống của March và gia đình khổ sở tới nỗi cô đổ bệnh và suy sụp
tinh thần, phải sang đảo Seychelles để trốn tránh búa rìu dư luận. Mãi
về sau, khi bộ phim đã hoàn thành sứ mệnh phát hành, đạo diễn Annaud mới
phát biểu khẳng định sex trong phim không phải là thật, “Lúc đầu, tôi
đã rất khoái chí khi mọi người tin sex trong phim là thật…Dĩ nhiên, họ
đã không quan hệ tình dục thật.”
Thật ra tất cả những cảnh làm tình đều được thực hiện một cách bí mật
tại trường quay ở Paris với sự biên đạo cẩn thận và các diễn viên đóng
thế. Góc máy và kỹ thuật cắt dựng siêu việt khiến người xem có cảm giác
Jane March và Lương Gia Huy đã làm thật, nhưng nó đã được ngụy trang
khéo léo. Người “tung hê” tất cả chuyện này chính là Cécile Fleury – cô
gái đóng thế cho Jane March trong một số cảnh khỏa thân và những cảnh
“bạo” nhất của bộ phim. Mặc cho hãng sản xuất Renn Productions biện hộ
rằng Cécile Fleury chỉ là stand-in (đứng thế cho diễn viên chính để đo
sáng và quay những cảnh xa). Nhưng “bí mật” đã được “bật mí”!
Giờ đây, L’amant luôn ở “đầu bảng” trong danh sách bầu chọn những bộ
phim tình dục táo bạo nhất trong lịch sử điện ảnh.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét